De plek van de mens in een voedselbos
Dit is mijn bijdrage aan Het Supertoffe Voedselbossenboekje van The Pollinators.
Een voedselbos biedt een geweldige kans om anders naar onszelf te gaan kijken. Wat is eigenlijk onze plek in ‘de natuur’? Op school leren we wel dat we een zoogdier zijn en nauw verwant aan chimpansees, maar dat klinkt zo vreemd. Want in onze samenleving vertellen we nog steeds het verhaal van mensen én dieren, van natuur én cultuur. Deze biologieles lijkt ons taalgebruik, en daarmee onze manier van kijken en gedragen niet te veranderen. Daar is meer voor nodig.
Voor inheemse volken is dit alles behalve vreemd. Zij zien andere dieren en planten als familie, omdat we verbonden zijn. Maar ook als inspiratiebron, omdat ze ouder zijn en een eigenwijze manier van leven hebben. Volgens de inheemse kijk zijn mensen bedoeld als een geschenk aan het land. Dit is het paradijs. En wij horen hier aan bij te dragen. Maar hoe doen we dat? Want om in leven te blijven moeten we andere levens nemen…
Eervol oogsten
Hoe consumeren we op een manier die recht doet aan de levens die we nemen? In het boek ‘Braiding Sweet Grass’, beschrijft Robin Wall Kimmerer de inheemse principes van de eervolle oogst. Ze noemt dit de regels van de échte regering. De democratie van soorten. De wet van Moeder Natuur. Het is de Zalm, de Kip, de Framboos en de Aardappel die zeggen: “Als je deze regels volgt, dan zullen we onze levens blijven geven, zodat jij mag blijven leven.”
Dit lijkt misschien een mooi streven of een ver van je bed show, maar een voedselbos biedt een uitstekende plek om te oefenen met eervol oogsten en het versterken van je band met het land.
- Ken de rol van zij die voor jou zorgen, zodat jij voor hen kan zorgen.
- Introduceer jezelf. Wees verantwoordelijk als je om leven komt vragen.
- Vraag om toestemming voordat je neemt. Respecteer het antwoord.
- Neem nooit het laatste. Neem nooit het eerste, zodat je nooit het laatste neemt.
- Neem alleen wat je nodig hebt.
- Neem alleen wat wordt aangeboden.
- Neem nooit meer dan de helft. Laat over voor anderen.
- Oogst op een manier die schade minimaliseert.
- Verspil niet wat je is gegeven.
- Deel.
- Wees dankbaar voor wat je hebt ontvangen.
- Geef terug, in wederkerigheid voor wat je hebt genomen.
- Houd anderen in stand die jou in stand houden.
Planten in gemeenschap
Er zijn vele manieren om terug te geven, in wederkerigheid voor wat je hebt genomen. Zo kun je in een voedselbos van grote betekenis zijn als je planten een plek geeft waar ze gelukkig zijn, zodat ze hun rol in het ecosysteem kunnen vervullen. En deze plek is vooral tijd en ruimte gebonden. Zo is de duindoorn een snelle, lichtbehoeftige en kortlevende pionier die met haar doorns grazers op afstand houdt. De abrikoos is een gemiddelde groeier die langer leeft en van middagzon houdt. En de pecannoot een langzame en langlevende climax soort, die in haar jeugdige jaren houdt van luwte en enige schaduw. En het mooie is; deze planten horen bij elkaar, omdat ze een verschillende lichtbehoefte en een verschillende levenscyclus hebben. Zo kunnen wij samenwerking en wederkerigheid tussen planten faciliteren. Want planten willen met andere planten in gemeenschap opgroeien.
Het voedselbos verstoren
Als je bomen hebt geplant dan kun je wachten tot de appels gaan vallen. Maar je kunt ook actief in het voedselbos zijn om groei en leven te stimuleren. Dat doe je door regelmatig verstoringen te creëren. Het klink misschien gek, maar verstoringen zijn het kloppende hart van het bos. Vuur, wind, water, begrazing en andere activiteiten van dieren zorgen voor verjonging van het bos. Deze actie voedt en verrijkt het leven in de bodem. En als snel schieten bestaande én nieuwe planten omhoog. Deze plek trekt vervolgens veel insecten, kleine dieren en grote dieren aan.
En laten wij mensen nou perfect uitgerust zijn om verstoringen te creëren. We kunnen snoeien, zagen, plukken, graven en branden. Maar de eervolle oogst leert ons dat we niet ongestoord mogen verstoren zonder terug te geven. Met organisch materiaal, zoals hout, blad, as, houtskool, compost, poep en zaden voeden en verrijken we het leven boven en onder de grond. Waarna we het bos weer de gelegenheid geven om verder te groeien. Met deze macht komt een grote verantwoordelijkheid. We kunnen meer pakken dan we recht op hebben, of we kunnen geven aan zij die na ons komen.
In voedselbos Okkerheide groeien naast groenten, fruit en noten ook veel planten die niet eetbaar zijn. Snelle bomen zoals wilgen, populieren en elzen zorgen voor schaduw en luwte, zodat langzame en langlevende soorten kunnen opgroeien. Deze snelle planten worden in de zomer flink gesnoeid.